آب صورتی/قرمز که هنگام مسواک زدن در سینک میبینی…
رد خون روی سیبی که گاز میزنی…
لثههایی که هنگام استفاده از نخ دندان خونریزی میکنند…
همه اینها معمولاً با عبارت «برای همه پیش میآید» نادیده گرفته میشوند، اما در واقع میتوانند هشداری برای سلامت دهانت باشند.
در این مقاله، علل خونریزی لثه، زمان خطرناک بودن، اقداماتی که میتوان در خانه انجام داد و گزینههای درمانی را به صورت دقیق و قابل فهم توضیح میدهم.
خونریزی لثه چیست؟
خونریزی لثه به دلیل التهاب، تحریک، آسیب یا بیماری سیستمیک در لثهها رخ میدهد.
معمولاً هنگام:
- مسواک زدن
- استفاده از نخ دندان
- گاز زدن غذای سفت
- گاهی حتی بدون هیچ فعالیتی (خودبهخودی)
رخ میدهد.
یک خونریزی خفیف و یکباره همیشه مشکل بزرگی نیست، اما خونریزی مکرر، هر بار هنگام مسواک زدن یا بدون دلیل ناگهانی معمولاً نشانه اولیه بیماری لثه است.
«برای همه پیش میآید» اما طبیعی نیست
اشتباه رایج این است:
«لثهام خونریزی میکند، اما برای همه پیش میآید، پس حتماً طبیعی است…»
خیر، لثه سالم به راحتی خونریزی نمیکند. خونریزی لثه نشاندهنده وجود:
- التهاب
- پلاک میکروبی
- ضعف بافت
در آن ناحیه است. به عبارت دیگر، خونریزی پیامی است که بدن به تو میدهد: «اینجا مشکلی وجود دارد، به آن رسیدگی کن!»
شایعترین علل خونریزی لثه
بهداشت دهان ناکافی یا نادرست
شایعترین علت خونریزی لثه، بهداشت نامناسب یا نادرست دهان است.
- مسواک زدن فقط یک بار در روز
- استفاده نکردن از نخ دندان
- استفاده نادرست یا عدم استفاده از دهانشویه
- مسواک زدن سریع و سطحی
این عادات باعث تجمع پلاک روی دندانها میشوند. با افزایش پلاک، لثهها ملتهب میشوند و ژنژیویت (التهاب لثه) ایجاد میشود؛ مشخصترین علامت آن خونریزی است.
مسواک زدن سخت یا با تکنیک نادرست
برخی افراد فکر میکنند «هر چه سختتر مسواک بزنم، تمیزتر میشود». در واقع عکس این است:
- استفاده از مسواک با موهای خیلی سخت
- حرکتهای افقی و شدید روی دندانها
- فشار دادن مسواک روی لثه
باعث تحریک لثهها و ایجاد خونریزی و تحلیل لثه میشود.
تجمع جرم دندان (Tartar)
هنگامی که مسواک زدن بهطور منظم انجام نمیشود، پلاکهای روی دندان با مواد معدنی موجود در بزاق سخت شده و تبدیل به جرم دندان میشوند.
- جرمها به لثه فشار وارد میکنند
- باکتریها روی آنها به شدت تجمع میکنند
- التهاب مزمن در خط لثه ایجاد میشود
که خود را با لثههای متورم، قرمز و خونریزیدهنده مداوم نشان میدهد.
تغییرات هورمونی (بارداری، بلوغ، قاعدگی)
به ویژه:
- بارداری (ژنژیویت بارداری)
- دوران بلوغ
- دوران قبل از قاعدگی
- درمانهای هورمونی
در این دورهها تغییرات هورمونی لثهها را حساستر میکند. همان میزان پلاک در این دورانها باعث التهاب و خونریزی بیشتری میشود.
استعمال دخانیات
- سیگار رگهای خونی لثه را تنگ میکند
- این ممکن است باعث پنهان شدن خونریزی شود
افراد سیگاری ممکن است تصور کنند که «خونریزی ندارم، پس لثههایم سالم است»، در حالی که بیماری لثه سریعتر پیشرفت میکند.
کمبود تغذیهای (به ویژه ویتامین C و K)
- کمبود ویتامین C بافت همبند را ضعیف کرده و باعث خونریزی آسان لثه میشود.
- ویتامین K برای لخته شدن خون ضروری است؛ کمبود آن باعث طولانیتر شدن خونریزی میشود.
رژیم غذایی نامتعادل، کاهش سریع وزن و عادات غذایی تکبعدی نیز سلامت لثه را تحت تأثیر قرار میدهند.
برخی داروها
- داروهای رقیقکننده خون
- برخی داروهای فشار خون
- درمانهای ضد انعقاد
میتوانند خونریزی لثه را افزایش دهند. در این موارد، حتماً دندانپزشک و پزشک مربوطه باید مطلع شوند.
بیماریهای سیستمیک
گاهی خونریزی لثه فقط مشکل موضعی نیست و میتواند نشانه بیماری دیگری در بدن باشد. به عنوان مثال:
- دیابت
- اختلالات خونی
- مشکلات سیستم ایمنی
در این شرایط لثهها راحتتر ملتهب میشوند و خونریزی دارند.
خونریزی لثه فقط مشکل زیبایی نیست
دیدن خونریزی لثه به عنوان یک «مشکل ظاهری» اشتباه است. بیماریهای لثه درمان نشده میتوانند به:
- تحلیل لثه
- از بین رفتن بافت استخوانی که دندانها را نگه میدارد
- لرزش و حرکت دندانها
- در مراحل پیشرفته، از دست دادن دندان
منجر شوند.
علاوه بر این، التهاب مزمن لثه با:
- بیماریهای قلب و عروق
- مشکل در کنترل دیابت
- خطر کموزن هنگام تولد در بارداری
مرتبط است.
چه زمانی باید جدی گرفت؟ علائم هشداردهنده
اگر یکی از موارد زیر وجود داشته باشد، این خونریزی ساده نیست و باید به دندانپزشک مراجعه کنید:
- لثههایی که حتی بدون مسواک زدن خونریزی میکنند
- خونریزی مداوم و هر بار هنگام مسواک زدن
- تورم، قرمزی یا کبودی لثهها
- بو و طعم بد در دهان
- لرزش دندانها
- تجمع چرک (ماده زرد) در لبه لثه
- خونریزی همراه با درد یا تورم صورت و فک
کارهایی که میتوان در خانه انجام داد: رعایت بهداشت روزانه دهان
پیشگیری و درمان مشکلات خفیف لثه اساساً با ایجاد روتین صحیح بهداشت دهان امکانپذیر است.
انتخاب مسواک مناسب
- مسواک با موهای متوسط یا نرم انتخاب کنید.
- سر مسواک نباید خیلی بزرگ باشد؛ باید به راحتی به نواحی عقبی برسد.
- هر ۳ ماه یک بار یا هنگام باز شدن موها، مسواک را تعویض کنید.
تکنیک صحیح مسواک زدن
- مسواک را با زاویه ۴۵ درجه روی خط دندان و لثه قرار دهید.
- به جای حرکات افقی و شدید، از حرکات دایرهای کوچک و جارویی استفاده کنید.
- روزانه حداقل ۲ بار و هر بار ۲–۳ دقیقه مسواک بزنید.
- همه سطوح دندانها، از جمله سطوح پشتی و جویدنی را تمیز کنید.
- زبان را نیز به آرامی مسواک بزنید تا بوی دهان کاهش یابد.
نخ دندان و تمیز کردن بین دندانی
- مسواک نمیتواند بهطور کامل بین دندانها را تمیز کند؛ پلاک بیشترین تجمع را در این نواحی دارد.
- استفاده روزانه از نخ دندان حداقل یک بار ضروری است.
- اگر تازه استفاده از نخ دندان را شروع کردهاید، خونریزی در روزهای اول طبیعی است و نشاندهنده التهاب است؛ با استفاده منظم طی چند هفته کاهش مییابد.
- گاهی اوقات مسواکهای بین دندانی نیز توصیه میشوند؛ بهترین کار مشورت با دندانپزشک است.
دهانشویهها
- دهانشویههای ضدعفونیکننده، به ویژه پس از تمیز کردن جرم دندان یا درمان لثه مفید هستند.
- استفاده طولانی و بدون کنترل میتواند باعث لکه و تغییر طعم شود؛ حتماً طبق توصیه دندانپزشک استفاده کنید.
سیگار و مصرف قند
- سیگار بهبود بافت لثه را دشوار میکند و موفقیت درمان را کاهش میدهد.
- مصرف مکرر شیرینی و تنقلات چسبناک باعث تجمع پلاک میشود.
- ترک سیگار و کاهش مصرف قند، تأثیر مستقیم روی سلامت لثه دارد.
درمانهای دندانپزشکی
مراقبت خانگی مهم است، اما در مشکلات شدید یا مزمن لثه به تنهایی کافی نیست.
معاینه و تشخیص دقیق
دندانپزشک بررسی میکند:
- رنگ، شکل و وضعیت خونریزی لثه
- تجمع پلاک و جرم دندان
- عمق پاکتهای لثه
- لرزش دندانها
در صورت نیاز، با رادیوگرافی میزان تحلیل استخوان بررسی میشود.
تمیز کردن جرم دندان (Scaling)
- جرم و پلاک با ابزارهای اولتراسونیک و دستی پاک میشوند.
- این عمل التهاب لثه را کاهش میدهد.
- ممکن است روزهای اول حساسیت خفیف ایجاد شود، اما بهزودی تسکین میدهد.
- معمولاً هر ۶ ماه تا ۱ سال بهطور منظم توصیه میشود.
صافی سطح ریشه (Deep Cleaning)
اگر بیماری لثه پیشرفته باشد و پاکتهای عمیق لثه ایجاد شده باشد، تمیز کردن سطحی کافی نیست:
- داخل پاکت لثه تمیز میشود و بافتهای ملتهب و پلاکهای سخت پاک میشوند
- سطح ریشه صاف میشود
- لثه دوباره شانس چسبیدن به دندان را پیدا میکند
درمانهای پیشرفته پریودنتال
- مداخلات جراحی
- عملیات بازسازی (حمایت استخوان)
- پیوند لثه
هدف حفظ دندانها و ایجاد رابطه سالم بین دندان و لثه است.
ارتباط خونریزی لثه و سلامت عمومی
التهاب مزمن لثه محدود به دهان نیست.
تحقیقات نشان میدهد بیماریهای پریودنتال میتوانند:
- خطر بیماریهای قلبی-عروقی را افزایش دهند
- کنترل قند خون را در دیابت سختتر کنند
- در بارداری با برخی ریسکها مرتبط باشند
بنابراین خونریزی لثه را نباید تنها «مشکل کوچک هنگام مسواک زدن» دانست، بلکه هشداری مرتبط با سلامت کلی بدن است.
سوالات متداول
لثهام خونریزی میکند، اگر مسواک نزنم بهتر میشود؟
برعکس. کاهش مسواک به دلیل خونریزی، تجمع پلاک و التهاب را شدیدتر میکند. مسواک و نخ دندان منظم و صحیح به کاهش خونریزی کمک میکند، البته معاینه دندانپزشک ضروری است.
اگر فقط دهانشویه استفاده کنم کافی است؟
دهانشویه کمککننده است؛ درمان اصلی نیست. پلاک و جرم را تمیز نمیکند.
- تسکین موقت ایجاد میکند
- بو را کاهش میدهد
اما جایگزین تمیز کردن جرم و مسواک صحیح نیست.
باردارم و لثهام خیلی خونریزی میکند، دارو استفاده کنم؟
- در بارداری درمان لثه و تمیز کردن جرم معمولاً در سه ماهه دوم امن است.
- دارو و درمان باید توسط پزشک زنان و دندانپزشک هماهنگ شود.
تفکر «باردارم و به دندانهایم توجه نکنم» اشتباه است؛ در این دوران مراقبت بیشتر لازم است.
داروی رقیقکننده خون مصرف میکنم، خونریزی لثه به همین دلیل است؟
داروهای رقیقکننده خون هر نوع خونریزی را افزایش میدهند، اما مشکل لثه همچنان ممکن است وجود داشته باشد.
- به دندانپزشک بگو چه دارویی مصرف میکنی
- خودسرانه دارو را قطع یا دوز را تغییر نده
- در صورت خونریزی زیاد، پزشک و دندانپزشک بررسی کنند
خونریزی لثه خودبهخود بهبود مییابد؟
نادر است، اما برخی خونریزیهای کوچک ناشی از آسیب خودبهخود رفع میشوند. اما:
- خونریزی مداوم
- با مسواک شدت مییابد
- همراه با تورم، قرمزی یا بوی بد
این نوع خونریزیها بدون معاینه حرفهای و درمان لازم بهبود نمییابند.
خونریزی لثه را دست کم نگیر
بله، خونریزی لثه میتواند برای همه پیش بیاید، اما این به معنی طبیعی بودن آن نیست.
- روتین بهداشت صحیح ایجاد کنید
- روزانه حداقل ۲ بار مسواک زده و نخ دندان استفاده کنید
- هر ۶ ماه به دندانپزشک مراجعه کنید
- تمیز کردن جرم را فراموش نکنید
به جای نادیده گرفتن خون هنگام هر مسواک، به پیام بدن توجه کنید و برای معاینه به دندانپزشک مراجعه کنید.
