در طول روز، میان کار و مشغلههای روزمره معمولاً دردهای خفیف دندان را چندان احساس نمیکنیم. اما شب وقتی دراز میکشیم، همان درد ناگهان طاقتفرسا میشود. مهمترین علتهای آن عبارتاند از:
افزایش جریان خون
در حالت درازکش، جریان خون به ناحیهٔ سر و دندانها بیشتر میشود. این موضوع فشار را در بافتهای ملتهب بالا میبرد. در نتیجه عصبهای دندان بیشتر تحریک میشوند و درد شدیدتر احساس میشود.
سکوت و افزایش توجه
در طول روز عوامل بیرونی، صداها و مشغلهها توجه ما را از درد منحرف میکند. شب که سکوت حاکم است، مغز روی درد تمرکز بیشتری میگذارد و همین باعث میشود درد از آنچه هست، شدیدتر احساس شود.
کاهش هورمون کورتیزول
کورتیزول، ضدالتهاب طبیعی بدن است؛ روزها بالاتر و شبها پایینتر است. کاهش کورتیزول یعنی کاهش آستانهٔ تحمل درد در نواحی ملتهب.
حالت خواب و فشار
وقتی شب دراز میکشیم، قرار گرفتن سر در سطحی موازی با زمین باعث پرشدن عروق اطراف دندان و بروز درد تپشی میشود. به همین دلیل نشستن یا نیمهنشسته بودن میتواند کمی درد را کاهش دهد.
دمای بدن و حساسیت عصبی
دمای بدن در شب کمی بالاتر است. افزایش دما متابولیسم ناحیهٔ ملتهب را تندتر میکند و حساسیت پایانههای عصبی را بالا میبرد؛ در نتیجه احساس درد تشدید میشود.
اثر روانی و اضطراب
با شروع درد در شب، نگرانیهایی مثل «تا صبح چطور دوام بیاورم؟» بیشتر میشود. استرس و اضطراب، درک درد در مغز را تقویت میکند.
علل اصلی درد دندان در شب
1. پوسیدگی دندان (Dental Caries)
پوسیدگی در مراحل ابتدایی ممکن است احساس نشود؛ اما وقتی پیشرفت کند و پالپ (لایهٔ عصبی دندان) درگیر شود، بهویژه شبها درد تپشی بروز میکند. اگر درمان نشود، ممکن است به درمان ریشه (عصبکشی) نیاز باشد.
2. بیماریهای لثه (ژنژیویت و پریودنتیت)
التهابهای لثه بافتهای اطراف دندان را درگیر میکند. در موارد پیشرفته، کانونهای عفونی در ریشه ایجاد میشود که میتواند درد شبانه و حتی از دست دادن دندان را بهدنبال داشته باشد.
3. آبسه
از جدیترین علل است و بهعلت تجمع عفونت در نوک ریشه رخ میدهد. علائم آبسه:
- درد تپشی شدید
- تورم گونه
- تب و بیحالی
- اگر درمان نشود، عفونت میتواند وارد خون شود و خطر جانی ایجاد کند.
4. دندانفشردن و دندانسایی (براکسیسم)
فشردن ناخودآگاه دندانها در شب، عضلات فک را تحت فشار میگذارد و موجب حساسیت دندانها میشود. بیدارشدن با سردرد صبحگاهی از نشانههای تیپیک براکسیسم است.
5. دردهای ناشی از سینوزیت
التهاب سینوسها گاهی به دندانهای فک بالا ارجاع مییابد. بیمار تصور میکند «دندانم درد میکند» اما منشاء اصلی سینوزیت است؛ این حالت در وضعیت درازکش برجستهتر میشود.
راهکارهای فوری خانگی برای درد دندان در شب
به خاطر داشته باشید: این روشها فقط آرامش موقتی ایجاد میکنند. علت اصلی درد باید توسط دندانپزشک درمان شود.
1. غرغرهٔ آبِ ولرم نمک
- اثر ضدعفونیکننده دارد.
- تورم لثه را کاهش میدهد.
- تهیهٔ آسان: نصف قاشق چایخوری نمک در یک لیوان آب ولرم.
2. کمپرس سرد
- قرار دادن یخ از بیرون روی گونه بهمدت 15 دقیقه عروق را منقبض میکند و درد را میکاهد.
- یخ را مستقیم روی پوست نگذارید؛ در یک پارچهٔ نازک بپیچید.
3. مصرف مُسکن
- استامینوفن و ایبوپروفن از رایجترین گزینهها هستند.
- اما آسپیرین را روی دندان نگذارید؛ میتواند لثه را بسوزاند.
4. تغییر وضعیت خواب
- سرتان را با چند بالش بالاتر نگه دارید.
- به این ترتیب فشار خون موضعی کمتر و درد تپشی کاهش مییابد.
5. پشتیبان طبیعی: روغن میخک
- مادهٔ اوژنول موجود در آن اثری شبیه بیحسی موضعی دارد.
- ۱ قطره روی پنبه بچکانید و مستقیماً روی دندان نه؛ بلکه اطراف آن بهآرامی بمالید.
6. کمپرس چای ولرم
- چای سیاه کیسهای بهدلیل داشتن تانن میتواند التهاب را کاهش دهد.
- کیسهٔ چای را در آب ولرم خیس کنید و چند دقیقه بعد روی دندان دردناک بگذارید.
7. نعناع یا سیر
- برگ نعناع میتواند اثر خنککننده داشته باشد.
- سیر لهشده خاصیت ضدباکتری دارد؛ اما نباید مستقیم با لثه تماس پیدا کند.
مواردی که حتماً باید به دندانپزشک مراجعه کنید
غرغرهٔ آب نمک، کمپرس سرد یا روغن میخک فقط آرامش موقتی ایجاد میکنند. اما در برخی شرایط، صبر کردن باعث پیشرفت عفونت و خطرات جدی میشود. اگر هر یک از نشانههای زیر را دارید، بدون تأخیر به دندانپزشک مراجعه کنید.
درد شدید و طولانیمدت
- اگر درد بیش از 2 روز ادامه دارد،
- یا با وجود مُسکنها کاهش نمییابد،
- ممکن است التهاب یا نکروز (مرگ بافتی) در پالپ رخ داده باشد؛ احتمال نیاز به درمان ریشه وجود دارد.
تورم گونه یا لثه
- اگر تورم با درد تپشی همراه است،
- یا روزبهروز بیشتر میشود،
- اینها نشانهٔ آبسه است؛ اگر درمان نشود، عفونت میتواند وارد خون شود.
تب، بیحالی و بزرگشدن غدد لنفاوی
- تعریق شبانه،
- بزرگ شدن غدد لنفاوی گردن؛
- اینها نشان میدهد عفونت دندانی به علائم سیستمیک تبدیل شده است و نیاز به مداخلهٔ فوری دارد.
دشواری در بلع یا تنفس
- در آبسههای فک پایین رخ میدهد.
- اگر عفونت به ناحیهٔ گلو گسترش یابد، میتواند راه هوایی را مسدود کند.
- این وضعیت خطر جانی دارد و مراجعه به اورژانس ضروری است.
شکستگی یا ضربه به دندان
- اگر بر اثر زمینخوردن، تصادف یا گاز گرفتن جسم سخت شکستگی رخ داده است،
- یا رنگ دندان ناگهان تیره شده است،
- ممکن است مرگ عصبی ناشی از تروما ایجاد شده باشد و برای نجات دندان، درمان فوری لازم است.
پوسیدگی پیشرفته یا مشکل در پرکردگی
- اگر پرکردگی افتاده است،
- یا پوسیدگی به پالپ رسیده است،
- درد تشدید و شبها غیرقابل تحمل میشود؛ باید هرچه زودتر درمان شود.
خونریزی و مشکلات لثه
- اگر خونریزی خودبهخودی از لثه دارید،
- یا ترشح چرکی از لثه مشاهده میکنید،
- اینها نشانهٔ بیماریهای پیشروندهای مثل پریودنتیت است که میتواند به از دست رفتن دندان منجر شود.
درد شدید پس از کشیدن دندان یا جراحی
- معمولاً پس از کشیدن دندان، درد خفیف 1–2 روز طول میکشد.
- اگر درد تپشی شدید و رو به افزایش دارید → ممکن است «ساکت خشک (آلوئولیت)» رخ داده باشد و مداخلهٔ دندانپزشک الزامی است.
توصیههای تخصصی برای پیشگیری از درد دندان در شب
- مسواکزدن منظم: روزی 2 بار، هر بار حداقل 2 دقیقه.
- خمیردندان فلورایددار: خطر پوسیدگی را کاهش میدهد.
- نخ دندان یا واتر فلاسر: تمیزی بیندندانی ضروری است.
- معاینات منظم: هر 6 ماه یکبار به دندانپزشک مراجعه کنید.
- نایتگارد شبانه: برای افراد مبتلا به براکسیسم مؤثر است.
- رعایت رژیم غذایی: از مصرف خوراکیهای شیرین بهویژه در شب پرهیز کنید.
سؤالهای پرتکرار (FAQ)
آیا درد دندانی که شب شروع میشود تا صبح خودبهخود برطرف میشود؟
خیر. اغلب شاید موقتاً کاهش یابد، اما تا صبح ادامه دارد. تا زمانی که علت برطرف نشود، درد تکرار میشود.
مصرف آنتیبیوتیک کار درستی است؟
خیر. آنتیبیوتیک فقط باید با تجویز دندانپزشک مصرف شود. مصرف نادرست میتواند مقاومت دارویی ایجاد کند.
آیا روغن میخک راهحل قطعی است؟
خیر. روغن میخک فقط آرامش موقتی میدهد و درمان قطعی نیست.
آیا میتوان مُسکنها را بهصورت مداوم مصرف کرد؟
خیر. مصرف طولانیمدت مُسکنها میتواند به معده و کلیهها آسیب بزند.
اگر شب دندانم درد گرفت باید به اورژانس بروم؟
اگر درد شدید و تورم دارید، بله میتوانید به اورژانس مراجعه کنید؛ اما درمان قطعی با مداخلهٔ دندانپزشک انجام میشود.
