Voor een juiste beoordeling van de mond- en tandgezondheid is alleen een visueel onderzoek vaak niet voldoende. Een van de meest gebruikte beeldvormingstechnieken in de tandheelkunde, de panoramische röntgenfoto, toont de kaak- en tandstructuur in één gedetailleerd beeld en is daarom van groot belang voor zowel diagnose als behandelplanning. In dit artikel vindt u gedetailleerde antwoorden op vragen zoals wat een panoramische röntgenfoto is, hoe deze wordt genomen, welke problemen het kan opsporen, voor wie het geschikt is, of het schadelijk is, veiligheid tijdens zwangerschap, gebruik bij kinderen, kosten en andere veelgestelde vragen.
Wat is een Panoramische Röntgenfoto?
Een panoramische röntgenfoto toont alle tanden in de boven- en onderkaak, de kaakbotten, de kaakgewrichten (TMJ), de sinusholtes en de anatomische structuren rond de mond in één breed beeld. Het is een speciale tandheelkundige beeldvormingstechniek.
- Het is een 2D-afbeelding.
- Het duurt ongeveer 10–15 seconden om te maken.
- Het is volledig pijnloos en snel voor de patiënt.
- Het geeft de tandarts een “grote kaart” van de mond.
Daarom wordt het vaak gebruikt voor eerste onderzoeken, behandelplanning, algemene screening van de mond en het opsporen van verborgen problemen.
Wat toont een Panoramische Röntgenfoto?
Dankzij een panoramische röntgenfoto kan de tandarts veel details in de mond zien:
1. Tandbederf en Tandstructuur
- Interdentale cariës die normaal niet zichtbaar zijn
- Verlies van glazuur
- Afwijkingen in de wortelstructuur
2. Tandvleesaandoeningen en Botniveau
- Botverlies door parodontitis
- Ontstekingsgebieden onder het tandvlees
- Tandsteenafzetting op worteloppervlakken
3. Ingegroeide Tanden
- Ingegroeide verstandskiezen
- Tanden die scheef groeien
- Tanden die druk uitoefenen op de kaak
4. Cysten, Tumoren en Laesies
- Vorming van cysten
- Botstructuren die op tumoren lijken
- Pathologieën die zich naar de sinus verspreiden
5. Wortelpuntinfecties
- Granuloom
- Abcesvorming
- Ontstekingshaarden rond de wortel
6. Kaakstructuur en Gewrichtsproblemen
- Structuur van het kaakgewricht (TMJ)
- Botfracturen
- Veranderingen door trauma
Hoe wordt een Panoramische Röntgenfoto genomen?
Het opnameproces is vrij eenvoudig:
- De patiënt staat voor het apparaat.
- Kaak, voorhoofd en wangen worden licht vastgehouden met een apparaat.
- Metaalaccessoires worden verwijderd.
- Het apparaat draait 360° rond de patiënt.
- Het proces duurt 10–15 seconden.
Is de stralingsdosis hoog?
De stralingsdosis van een panoramische röntgenfoto is laag en wordt bij moderne apparaten tot een minimum beperkt. Het is vergelijkbaar met de straling waaraan u dagelijks wordt blootgesteld.
Wanneer wordt een Panoramische Röntgenfoto gemaakt?
1. Algemene Screening bij Eerste Onderzoek
De meest basale beeldvormingstechniek voor een snelle beoordeling van de mond.
2. Opsporing van Tandbederf
Het kan diepe cariës tonen die niet met het blote oog zichtbaar zijn.
3. Tandvleesaandoeningen
Belangrijk voor diagnose van parodontitis vanwege de zichtbare botverlies.
4. Orthodontische Planning (beugel)
Toont de stand van tanden, kaakstructuur en ingegroeide tanden in detail.
5. Voorafgaand aan Implantaten
- Botdikte
- Botheuvel
- Status van de sinusholtes
Deze informatie is essentieel voor implantaten.
6. Voor Ingrepen van Ingegroeide Tanden
Helpt bij de planning van verstandskiesextracties.
7. Kaakpijn en TMJ-problemen
Geeft informatie over de structuur van het gewricht.
Voordelen van een Panoramische Röntgenfoto
- Gehele mond en kaak in één beeld
- Snel en pijnloos
- Lage straling
- Toont verborgen tandproblemen
- Helpt bij planning van implantaten, orthodontie en chirurgie
- Beoordeelt algemene kaakstructuur
Is een Panoramische Röntgenfoto schadelijk?
Moderne digitale apparaten gebruiken zeer lage stralingsdoses. Het is lager dan veel natuurlijke bronnen van straling in het dagelijks leven.
1 panoramische röntgen ≈ 1–2 dagen natuurlijke straling Voor zwangere vrouwen wordt het alleen genomen als het absoluut noodzakelijk is.
Panoramische Röntgenfoto en Implantaatbehandeling
Bij implantaten is een panoramische röntgenfoto de eerste stap. Voor meer details is vaak een 3D CBCT (tomografie) nodig. Een panoramische röntgenfoto geeft onder andere:
- Algemeen beeld van botdichtheid
- Hoogte van de sinussen
- Ingegroeide wortels
- Botniveau
- Status van naburige tanden
Veelgestelde Vragen
Toont een panoramische röntgenfoto alle tandproblemen?
Een panoramische röntgenfoto biedt een breed beeld maar toont niet alle details. Het geeft een eerste beoordeling van tanden, kaakbotten en sinussen, maar kan micro-details niet volledig tonen.
Wat het wel kan laten zien:
- Groot deel van cariës
- Wortelpuntontstekingen
- Cysten of tumorachtige structuren
- Plaats van verstandskiezen
- Botverlies door parodontitis
- Kaakstructuur en asymmetrie
- Ingegroeide of ontbrekende tanden
- Breuken door trauma
- Relatie tussen sinusbodem en wortels
Wanneer is het onvoldoende?
- Heel kleine of vroege cariës
- Details binnen wortelkanalen
- Wortelfracturen
- Kleine laesies rond één tand
- Nauwkeurige botmetingen voor implantaten
In deze gevallen kan de tandarts periapicale röntgenfoto’s of 3D CBCT aanvragen.
Is de straling van een panoramische röntgenfoto schadelijk?
Digitale apparaten gebruiken een zeer lage stralingsdosis, vaak lager dan dagelijkse natuurlijke straling.
- 1 panoramische röntgen ≈ 1–2 dagen natuurlijke straling
- Korte vlucht ≈ 1 panoramische röntgen
- 1 longfoto ≈ 4–5 panoramische röntgenfoto’s
Waarom veilig?
- Apparaat geeft alleen lokale en lage dosis straling.
- Stralingsniveau voldoet aan internationale normen.
- Digitale sensoren gebruiken 3–5 keer minder dosis dan oude films.
- In klinieken worden loden jassen en beschermende hulpmiddelen gebruikt.
Voorzichtigheid bij:
- Zwangerschap (vooral eerste trimester)
- Te vaak onnodig röntgen
- Gevoelige schildklier
- Kinderen (lagere dosis nodig)
Is een panoramische röntgenfoto voldoende voor implantaten?
Nee. Het is de eerste stap, maar voor definitieve planning is 3D CBCT vereist.
Wat levert een panoramische röntgenfoto voor implantaten?
- Algemeen beeld van bothoogte
- Positie van sinusholtes
- Structuur van wortels
- Anatomische grenzen
- Algemene kaakvorm
- Aanwezigheid van ingegroeide wortels of tanden
Dit zijn bij benadering waarden, geen doorsnedeweergave.
Waarom is CBCT verplicht?
- Meet botdikte millimeter nauwkeurig
- Toont zenuwkanaal precies
- Toont sinusmembranen in 3D
- Beoordeelt botdichtheid
- Simuleert implantaatpositie
Panoramische röntgen geeft een “beeld”, CBCT plant de operatie.
Moet ik een panoramische röntgenfoto laten maken? Is het veilig?
Tijdens de zwangerschap, vooral in het eerste trimester (0–12 weken), wordt het röntgen bij voorkeur vermeden. Dit is de periode van orgaanontwikkeling, zelfs een lage dosis moet zorgvuldig worden overwogen.
Basisregels bij zwangerschap:
Niet nemen tenzij noodzakelijk. Wordt niet aanbevolen voor routinecontrole.
Indien nodig, altijd bescherming:
- Loden jas
- Schildklierbescherming
- Opname in lage dosismodus
De meeste tandheelkundige behandelingen kunnen worden uitgesteld tot het tweede trimester.
Wanneer kan het toch worden genomen?
- Ernstig abces
- Verdacht van cyste
- Breuk of trauma
- Levensbedreigende infectie
- Snel uitbreidende ontsteking in het gezicht
In deze gevallen is het nemen van een röntgenfoto noodzakelijk voor de gezondheid van de moeder en kan het worden uitgevoerd na beoordeling door de tandarts.
